مقاله اقتصاد کشاورزی

تکامل تدریجی مکانیزاسیون

الگوهای تاریخی و شیوه مکانیزاسیون را نباید بعنوان فرمولی برای آینده مورد استفاده قرار دارد چه تغییرات زیادی در شرایط فنی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی رخ داده و احتمال شتاب تغییرات در آینده زیاد است، یا اینهمه نمی توان بدون اطلاع از فعالیتها و نتایج تلاشهای گذشته در بکارگیری مکانیزاسیون کشاورزی ببسط نیروی انسانی برای تولید کشاورزی برای آینده برنامه ریزی کرد.

شروع توسعه مکانیزاسیون کشاورزی با تمدن اولیه بشری بوده که از ابزار چوبی و سنگی بشر قبل از تاریخ در این امر کشاورزی استفاده میکرد. سوابق تاریخی نشان میدهد که گندوم و جو حدود 7500 سال قبل از میلاد در بخش کوچکی از آسیا کشت میشده و کشاورزان از ابزار ساده برای افزایش دانه هائیکه بطور طبیعی میروئیدند استفاده می‌کردند. تصاویر 6000 سال قبل از میلاد مصر باستان و میسوپوتامیا نشان دهنده استفاده از چوبهای بشکل Y مشابه بروش تهیه زمین برای بذر کار با بیل و کلنگ بوده، تصاویر بعدی نشان میدهد که یک شاخه چوب بلند بشکل میله که توسط غلامان در خاک کشیده میشد و انسان تا حدودی توسعه داده بود تکنولوژی ابزار دستی را در اجرای اولین شخم تداعی می‌نماید.

در حدود سه هزار سال قبل از میلاد با افسار زدن حیوانات اهلی عصر تکنولوژی استفاده از دام در کشاورزی آغاز شد. و تقریباً در همان دوره چرخ اختراع شد و رشته بی پایان بکارگیری و عملیات اجرائی و حمل تولیدات کشاورزی توسط انسان یا دام با گاری‌های دوچرخ راحت تر و کارآتر صورت گرفت.

تحولات دیگری نیز در این سالها رخ داده ازجمله از وجود بعضی دستگاههای کشت مکانیکی در حدود 2300 سال قبل از میلاد در چین گزارش شده. تصاویر معابد مصری نشان دهندۀ درو گندم با داس و خرمنکوبی با پای گاوها حدود 1400- 1500 سال قبل از میلاد میباشد. کشتزارهای برنج با استفاده از آب سیل و مزارع تراس بندی شده حدود 1000 سال قبل از میلاد در چین نشانی از اطلاعات مهندسی بوده. از دندانه‌های ساده برای صاف کردن بستر بذر در بسیاری از مناطق استفاده میشده، غلات یا با پای گاوها و یا با خرمنکوبهای متصل بگاو کوبیده شده و با پرتاب بهوا در مقابل باد دانه از کاه جدا می‌شده.

از دورۀ 500 سال قبل از میلاد تا 1600 سال بعد از میلاد با وجود انجام مقداری تحولات در مکانیزاسیون پیشرفت کند بوده. در این زمان عصر آهن تازه آغاز شد و تکنولوژی آهن بسرعت در کشاورزی اروپا توسعه یافت یوغ اسب تکمیل شد واسب جایگزین گاو بعنوان دام کششی در قسمتهائی از اروپا گردید غلطکها و چنگگ‌های دندانه آهنی بعنوان ادوات شخم ثانوی بکار گرفته شدند.

توسعه مکانیزاسیون کشاورزی از معرفی تکنولوژی نیروی دامی در 3000 سال قبل از میلاد تا معرفی اشکال اولیه نیروی مکانیکی در قرن نوزده یک روند ساده و پیشرفت سر راست یکنواخت نبود بلکه در زمانهای طولانی تحولات کمی رویداده در حالیکه در کوتاه مدت تحولات و پیشرفتهای عظیم رخ داده است. سراسر دوران 8_7 هزار ساله سابقه تاریخی اولیه ابزار، ادوات نتیجه ابتکارات خود کشاورزان و در داخل مزرعه با توجه بامکانات موجود طراحی و ساخته می‌شد ابزار بنیادی کشاورزی گاو آهن و داس بودند که بجز تغییرات جزئی در طرح و افزودن مواد برای لبه‌های برنده تا آغاز دوره پر حادثه بعد از قرن 18 تقریباً به همان نحو باقی بودند.

غلات در اروپا و آمریکا با همان نوع دست چینهای عصر بابلی ها تا قرن 18 برداشت میشد. در آمریکا در 1831 مک کورمیک اولین ریپرکششی اسبی را بنمایش گذاشت او در سال 1845 پنجاه دستگاه ماشین و 1848 دویست دستگاه ماشین ساخت.

بایندرهای غلات کششی اسب در اواسط 1800 معرفی و تا سال 1920 که موتورهای کمکی به بایندرها سوار کردند ادامه داشت. کمباین غلات، خرمنکوب و بوجاری با استفاده از اسب از 1835 مورد استفاده واقع گردید تا اولین کمباین کشتی تراکتور بخار معرفی و در 1916 در سطح وسیعی از اراضی گندم آمریکا بکارگرفته شد.

سراسر اولیه این دوره مکانیزاسیون کشاورزی معمولاً کارگر و نیروی کار کافی بوده و سعی میشد از توان آنها استفاده شود جائیکه کار از عهدۀ انجام یکنفر خارج بود بطور گروهی اجرا گردید و در جائیکه نیروی مورد نیاز از بیش از یکنفر انسان یا یک جفت دام تأمین میشد اتصالات متعدد را توسعه دادند و از حیوانات بطور دسته جمعی استفاده کردند. دانش، وسایل و روشهای استفاده بدون تغییر از نسلی به نسل دیگر منتقل شد. خدمات ترویجی، نمایندگی ساخت ماشین و کمک ها و کنترل دولت کمتر طرفداری داشت.

قرن 18 و 19 شاهد توسعه نیرو از بخار و تولد انقلاب صنعتی در اروپا و آمریکای شمالی بود. در کشورهای تحت تأثیر یک افزایش سریع جمعیت حدود (200 میلیون نفر بیشتر در 1900 تا 1800) بوجود آمد و نیمی از نیروی کار شاغل در کشاورزی جذب بخشهای صنعتی و خدمات اقتصادی خارج مزرعه گردید. افزایش جمعیت نیاز به تولید بیشتر در بخش کشاورزی با نیروی کارگر کمتر از قبل داشت. کشاورزان باصول علمی تر مدیریت خاک، استفاده از کود و بهبود بذر پرداختند. بکمک نیروی بیشتر اقدام به شخم جنگلها و مناطق خاکهای رسی سنگین که قبلاً امکان‌پذیر نبود با افزایش تعداد دام کششی پرداختند کیفیت وسایل و ادوات دامی را بهبود بخشیدند. بعنوان منبع نیروی ایستا موتورهای بخار ابداع شد و در خرمنکوبها، آسیابها، و گاو آهنهای کششی مورد استفاده قرار گرفتند و در نهایت موتورهای بخاری کششی تأمین نیروی محرکه عملیات شخم سنگین در مزارع بزرگ توسعه یافت.

در سال1900 سطح عالی مکانیزاسیون برای اغلب کشورهای صنعتی ضروری گردید. موتورهای بخاری بزرگ و سنگین فاقد کارآئی جهت برآورد نیاز حرکتی مخصوص مزارع کوچک بود یک منبع نیروئی جهت انجام عملیات کشاورزی و حمل و نقل قویتر و سریعتر از حیوانات و سبکتر و سازش پذیرتر از موتورهای بخار مورد نیاز بود بمحض آغاز قرن بیستم و نصب موتورهای احتراق داخلی در تراکتورها و پیشرفت حاصله از تأمین سوخت از تصفیه فسیلهای مایع منبع جدید نیروی کشاورزی را که در کشورهای صنعتی از مدتها قبل انتظارش را میکشیدند بدست آوردند که البته در سالهای اولیه این تراکتورها بزرگ، بدترکیب با قدرت 45_22 قوه اسب با 20 تن وزن و چهار چرخ آهنی بودند که چرخهای عقب برای کشش دندانه دار بودند. ادوات مورد استفاده نیز عمدتاً نسخه‌های توسعه یافته ادوات دامی بودند،تا در سال 1917 طرح تکمیل اولین تراکتور سبکتر و کاراتر جهت تولید انبوه تهیه شد در سالهای بعد با ساخت پی تی او و موتور تراکتور که میتوانست برای بحرکت در آوردن دستگاه یا ماشینهائی نظیر بایندر، کمباین، موور، پیکر و غیره در داخل مزرعه مورد استفاده واقع شود بکارگرفته میشدند که این یک تحول دیگری در مکانیزاسیون کشاورزی بود که رخ داد. با معرفی تراکتور سه چرخ در 1924 کشت مکانیزه محصولات ردیفی عملی گردید در 1932 تراکتورهای چرخ لاستیکی معرفی شد و با ورود لاستیک و یکنواخت تر شدن حرکات تراکتور نصب موتورهای سنگین در تراکتورهای سبکتر و کشش راحت تر میسر گردید.

چرخهای لاستیکی در موارد حمل و نقل اهمیت زیادی داشت مخصوصاً بعلت افزایش سرعت در جاده‌های سطح سخت عملیات تحویل بموقع نهاده‌های تولید و محصولات خیلی سریعتر و کارآتر از حمل و نقل با گاری و دام انجام میشد. در اواسط دهۀ 1930 موتورهای دیزلی با استفاده عظیم از سوخت با صرفه و قویتر و قابلیت اعتماد بیشتر در تراکتور معرفی شد. با معرفی اتصال سه نقطه ای باکنترول هیدرولیکی در 1936 عصر جدیدی در ماشینهای کشاورزی آغاز شد بلافاصله بسیاری استفاده‌های دیگر هیدرولیکی پیگیری شد، بطوریکه امروزه یکی از گسترده ترین طرح‌های اجرائی مورد استفاده تراکتورهای مدرن میباشد. در سالهای اخیر تقویت کننده نیرو دستگاه انتقال نیروی هیدروستاتیکی، فرمان هیدرولیک، توربوشارژ، دودیفرانسیل، شاسی واطاق ایمنی و بسیاری از توسعه‌های دیگر در یک تراکتور مدرن کشاورزی صورت گرفته است که قدرت کاری و ایمنی راننده را بیشتر کرده و با بهبود کیفیت ادوات و ماشینهای متناسب با تراکتور قدرت، دقت، روانی را ایجاد و موقعیت کشاورزی جهانی را افزایش داده است.

اهداف و نمودهای کاربری مکانیزاسیون در کشاورزی

اولویتهای بکارگیری روشهای مکانیزه در تولید محصول با توجه به شرایط فنی، اقتصادی و اجتماعی هر جامعه مشخص می‌شود. عموماً در کشورهای توسعه یافته کاریرد مکانیزاسیون برای کاهش هزینه هاست ولی در کشورهای در حال توسعه کاربرد ان برای افزایش تولید است. بطور کلی اهداف و نمودهای کاربری مکانیزاسیون را می‌توان به شرح زیر بیان کرد.

 الف) افزایش تولید:

 یکی از اهداف مکانیزاسیون افزایش تولید و کسب سود بیشتر است. افزایش تولید با افزایش سطح زیر کشت و افزایش مقدار تولید در واحد سطح میسر میشود و مکانیزاسیون در پی اجرای هر دو روش است. یعنی از یک طرف با افزایش تعداد و ظرفیت ماشینها و نیز احیای زمین‌های بایر، سنگلاخی و فقیر و حتی اعمال تکنولوژی آبکشت باعث افزایش سطح زیر کشت می‌شود و همچنین با بهبود کیفیت کار ماشینها و افزایش دقت آنها بر اساس نیاز گیاه و نیز بهبود سایر عوامل غیر ماشینی مثل مسائل خاکشناسی، بهبود کیفیت آبیاری، اصلاح بذر، بهینه سازی عملیات، افزایش تولید در واحد سطح را باعث می‌شود. از جمله مثالهای دیگری در این مقوله؛ تنظیم دقیق و اصولی فاصله بین بوته ها، سله شکنی به موقع و در عمق مناسب، تأمین دقیق و به موقع مواد غذایی گیاه، پیشگیری و مبارزه اصولی و به موقع با آفات و امراض می‌باشد.